The fact that I, as a Dutch woman, can travel (almost) anywhere with ease, a quick look at my passport and everything is ok, has always amazed me. Your place of birth largely determines your chances in life: health, education, work, happiness. Your nationality can even be a matter of life or death. If you are born in Afghanistan your chances of an early death are more realistic and all the more if you happen to be female.
An Afghan woman forced to marry a Taliban fighter and lead a life kept out of sight and practically invisible, can escape only by death, whereas the most pressing matter for a Dutch woman is that she earn the same as a man in her position.
Selective women’s rights
After watching the Netflix documentary In Her Hands about the fearless youngest mayor in Afghanistan, Zarifa Ghafari (26), who fights for the education of girls, forbidden by the merciless Taliban under whose terror girls and women must fear for their lives, western feminists suddenly become irrelevantly self-obsessed. The fact that women’s rights only seem to exist selectively, is every time a painful realisation in itself and the silence of western feminists concerning the terrible predicament of women under strict Islamic regimes even more so. Consider the deadly repression playing out in Iran at the moment.
As a husband and father you don’t want to reside in a country in which your wife awaits an existence without rights, and your daughters who wish to learn, run the risk every day to be murdered in cold blood by extremists. The images at Kabul airport of thousands of desperate Afghans trying to flee, clinging to an aircraft, women and children trying to catch the last flight away from a home which will become a prison, leave you gasping for air. The mayor Zarifa narrowly escapes with her husband, mother and younger brother in a plane heading for Germany, where they are received as refugees.
Continuing the fight
Shortly before the Taliban had executed her father in front of his home and young son due to Zarifa’s public role, which she had refused to give up. Despite the threat to her own life, she travels back to Afghanistan on her own a few months later to continue the fight for the right of women and girls in her homeland. In Germany she no longer held a high office, she was an asylum seeker with a life on hold, and the control, again, out of her hands. All be it without the constant mortal danger, but for Zarifa not important enough to stay for.
When the bombs drop
Another such true story which burst into your safe life and rages on long after, is The Swimmers, a biographical movie about two Syrian sisters who are also talented swimmers, Yusra and Sara Mardini. On the horizon you see the bombs exploding on the edge of town while the sisters let themselves go on the dance-floor at a party. The start of the civil war in Syria. The situation escalates and the sisters lives are in danger. Their father grudgingly supports their decision to flee to Germany along with a cousin. A harrowing life-threatening journey awaits them. On their way they quickly fall into the hands of unreliable people smugglers.
The hellish journey, especially the chilling crossing the sisters make in an overloaded rubber dingy from Turkey to Lesbos is made by countless people every year.
Thousands never set foot in Europe but end namelessly in the depths of the Mediterranean Sea. Since 2014 more than 29.000 deaths have been registered along the flightpaths to Europe, including this crossing to Lesbos, most of the victims are from Syria. All the antics the sisters perform and the dangers they brave to reach this island where the inhabitants can’t wait to see the backs of them, seem surreal but are at the same time very real.
Salvation
The viewer gets a feel for the years-long beaurocratic process, waiting on stamps and signatures. It feels like you are in a Kafka novel. The endless waiting that slowly extinguishes the last remaining bit of life-force, but not so for the sisters. Their crib stood in Syria and then going to Europe to establish yourself, away from the bombs and bloodshed, is far from matter of course. The combination of their courage and daring with a clear goal is their salvation. These make the difference in the end. Although the goal for each of the sisters turns out to be different, it is what enables them to regain control over their lives in a foreign country. The movie slung me back and forth between hope and despair, but more the first than the latter. The Syrian sisters got me thinking.
Fort Europe
I never had to supply stacks of documents to get government clearance to come and live in Spain. My partner, cat and I just went, now some 8 years ago. We can come and go as we please. No-one ever asked us for all sorts of information, our Dutch passports were enough. We did not have to wait eons on permission from the authorities to reside within the Spanish borders, because there is free movement of people within the European Union. We are what you call “fortune seekers”. And we were not even unfortunate in our country of birth. And yet, that is what we are, because we wanted more.
Second-rate citizenship
The right to come and go as you please, in your own country and outside it, (freedom of movement) as determined in the Universal Declaration of Human Rights is beautiful on paper, but in practice far from reality. Especially for those with less desirable passports; those who have a high chance of becoming second rate citizens. Those men and women who will never feel equal to their compatriots who were born there.
For now, I really recommend watching In her Hands and The Swimmers, just like that they might awaken a humanity which I often find sorely missing when it concerns refugees and migrants. A little more compassion won’t kill us.
It is too proud to think that the bombs will never fall here or that the water will never rise so high or dry up, making flight our only chance at survival. When it is us rattling at the gates or embarking on harrowing journeys to escape war or natural disasters, we will hope for some humanity instead of a lifetime as a second-rate citizen.
As it was written some 2000 years ago: ‘Pride comes before the fall.’
Timeless wisdom which reaches far beyond all borders.
In her Hands and The Swimmers are now screening on Netflix.
Cycling into a head wind on your way to the local farmer to buy organic fruit and vegetables, you wonder why you didn’t just buy them from the supermarket around the corner. That would have saved you a long chilly bike ride. Instead of fussing with your recycling, you could just dump it all in one bag and be done with it, couldn’t you? One garbage bag doesn’t make any difference, does it? Twenty-four hours into an over-land bus journey you are annoyed at the smells and recurring, often loud, phone calls from fellow passengers and you wonder why you didn’t just take that damn plane, you would have been sitting in the sun with a nice glas of wine by now, AND it would have been cheaper!
Why make your life so complicated? For whom or what are you actually decreasing your energy consumption (other than to save money), conserving water, buying as little plastic as possible, installing solar panels and banning animal products from your life? And all this while being made out to be a hypocrite or gutmensch by people living with ‘after us the deluge’ as their motto.
Maybe you wonder why on earth you’re doing these things, while polluters continue polluting and our governments keep helping them.
Kijk je naar de (social) media dan zie je een strijdtoneel met grofweg de volgende twee kemphanen. Kemphaan één maakt zich zorgen om de leefbaarheid van de wereld aangaande de opwarming van de aarde. Kemphaan twee om de toenemende overheidscontrole. Zeg maar, aan de ene kant de ‘deugmensen’ en klimaatdrammers en aan de andere kant de ‘wappies’ en klimaathoaxers. En beiden zijn onverschillig voor de zorg van de ander. Een dodelijke trend.
Terwijl de aandacht gaat naar hoe vaak de gemiddelde klimaatactivist in het vliegtuig zit en hoe hypocriet hij of zij wel niet is door zich op Schiphol vast te ketenen aan een privé-jet, wordt het echte gesprek niet gevoerd. Net zoals de discussie rondom de corona-maatregelen tussen voor- en tegenstanders niet op het juiste niveau plaatsvond.
Egoïstisch
De gedachte dat men vrij, zonder dwang en drang, moet kunnen kiezen voor de corona-vaccinatie en of er al dan niet sprake is van onevenredige inmenging van overheden met het lichaam tijdens de coronapandemie (en erna) raakte ondergesneeuwd door de vraag of de corona-vaccinatie veilig en effectief is en het heilige vertrouwen erin. Ondertussen werd een ieder geacht het vaccin (plus boosters) in te laten spuiten, wat de gemoederen van de tegenstanders, veelal ‘wappies’, hoog liet oplopen. Deed je dat niet zonder goede reden dan vond ‘deugmens’ je een egoïst en had je totaal niet begrepen wat solidariteit betekent. De weigeraar vormde een gevaar voor de volksgezondheid. Niet voor niets was de overheidsslogan ‘Je doet het voor een ander’.
Eenzijdige discussie
Coronatoegangsbewijzen, de drang en soms ook plicht tot vaccinatie, hoe ver mag de overheidsbemoeienis met het lichaam eigenlijk gaan? De discussie werd slechts eenzijdig aangejaagd, want iets van een gesprek aangaan met ‘wappies’, dwarsliggers, ‘conspiracyterroristen’ en ‘domrechtse’ Nederlanders die anti-overheid zijn, daar beginnen we toch niet aan?
Door het constant blindstaren, inzoomen op datgene wat niet de essentie is en framen van de ander, verliezen we de aandacht voor het vraagstuk dat erachter schuilt. Waarom lukt het niet om het grotere geheel te zien en komt men vaak niet verder dan een laf label, (moreel) verwijt en uitsluiting van de ander?
Dus in het geval van de zorg rondom het klimaat: los te komen van beschuldigingen en elkaar de maat nemen en ingaan op waar het daadwerkelijk omgaat: het aandeel van industrieën, zoals gas- en olie-industrie, de bio-industrie en de luchtvaart in de uitstoot van schadelijke broeikasgassen, die ervoor zorgen dat de aarde verder opwarmt. De grote jongens zitten zich vast te verkneukelen om het gebekvecht tussen de twee kemphaantjes, die de aandacht compleet afleiden van hun rol in het geheel.
Amusement
Het wijzen met morele vingertjes naar elkaar in de klimaatdiscussie – ‘we moeten minder vlees eten’ versus ‘ga weg, jij vliegt’ en allerlei variaties daarop – is een soort amusement geworden. Klimaatactivisten beschuldigen van hypocrisie, omdat ze zelf vorig jaar een keer een vlucht hebben genomen, gaat niet helpen om de luchtvaart te betrekken in het vinden van oplossingen en maatregelen.
Aangaande de bezorgdheid over toenemende overheidscontrole zouden we de focus moeten leggen op de vraag: welk overheidsingrijpen zien we dan en wat betekent het? Met het verplicht stellen van een vaccinatie, toegangsbewijzen en lockdowns in de bestrijding van een pandemie zou de vraag moeten rijzen of een overheid naar dergelijke vrijheidsbeperkende maatregelen mag grijpen. De corona-vaccinatieplicht geldt overigens niet in Nederland, ondanks de support die de eventuele maatregel kreeg, maar wel bijvoorbeeld in Oostenrijk met hoge boetes als men weigert, of voor zorgpersoneel in Frankrijk met als straf baanverlies.
Bovendien, wanneer we hiermee instemmen: what’s next? De verplichting van een nieuw vaccin in de bestrijding van een nieuwe pandemie, misschien wel de mutatie van het vogelgriepvirus? Vlees- en vliegtaxes en CO2-budgetten om het klimaat te redden?
Meer ingrijpen overheid
Momenteel zie je dat het leeft om meer overheidsingrijpen te eisen. Vleesconsumptie, frequent vliegen, en het gebruik van fossiele brandstoffen moeten afgestraft of ingeperkt worden, vindt de ‘klimaatdrammer’. Dat kan bijvoorbeeld middels hogere prijzen, beperken van beschikbaarheid en het faciliteren van alternatieven. Als we het zelf niet kunnen om bewustere keuzes te maken, moet de overheid maar ingrijpen, is het geluid dat daarmee wordt afgegeven. Afstraffen (en belonen) kan helpen, maar of dat de juiste weg is, valt nog maar te bezien. Zou het stopzetten van het subsidiëren van deze vervuilende industrieën niet een eerste overheidszet moeten zijn, alvorens de verantwoordelijkheid naar de burger af te schuiven?
Speelplaats Twitter
Het gevecht over deze kwesties is zichtbaar in de laffe, vliegensvlugge bombardementen tot wappie, domrechts, fascist, communist, deugmens en deugmuts, zonder maar in te gaan op wat de werkelijke, onderliggende issues zijn. Wederzijdse beschuldigen van fascisme vliegen je daarbij om de oren. En ondertussen lijkt niemand meer de ware betekenis ervan te weten. Zowel van politiek links tot (extreem) rechts is deze trend al langer zichtbaar, naar gelang welk label je cadeau krijgt. Zowel beschaafde als hufterige columnisten doen er aan mee. Gevoelens van superioriteit zijn daarbij niet vreemd. Vooral Twitter blijkt hiervoor de ideale speelplaats. Op zoek naar waardevolle artikelen en commentaren, neem ik dat maar op de koop toe. Met weliswaar een diepe zucht.
Zowel ‘wap’ als ‘deugmens’ zijn bezorgd als het om de leefbaarheid van de wereld gaat, al is het om compleet andere reden, namelijk een toenemende overheidscontrole respectievelijk de opwarming van de aarde als gevolg van klimaatverandering. Ik geef toe, de indeling is wat kort door de bocht, waarbij ik klimaat en overheidscontrole eruit heb gelicht: de ‘wappies’ zijn onverschillig als het over het klimaat gaat en doen het af als klimaatwaanzin, klimaathysterie, een verzinsel. De ‘deugmensen’ daarentegen maken zich allerminst druk om een overheid die meer controle uitoefent dan goed voor ze is. Enfin, misschien wordt het eens tijd dat de ‘wappie’ en de ‘deuger’ zich in elkaars zorgen verdiepen? Het is veel gevraagd ja, en lach erom, maar doen we dat niet dan gaan we allebei al bekvechtend en vingerwijzend ten onder.
Con Amor,
Eva
~
Foto: Annie Spratt/Unsplash
Deze week verschenen op Reporters Online, waar je het artikel ook kunt waarderen met een financiële bijdrage mocht het je bevallen. ☕️💚
It’s a long, hot summer on Mallorca. Last Saturday it finally rained after many dry months. The usual three raindrops were this time more serious and clouds started to burst and thunder accompanied the dark skies. I love it when it’s like that after so many months of scorching heat. It is as if we all can breathe again. A release, a liberation. As clouds bursted and rain fell down heavily, we were just cycling. In the morning I received very sad news about my aunt. I only wanted to be home, cry and drink lots of tea. But I couldn’t. I had to go, and somehow cycling in this pouring rain, our clothes soaking wet, shoes as swimming pools was just what I needed (we brought some extra clothes with us).
We learned that heavily rainfall is often local on Mallorca, so when we cycled through the countryside half an hour from our village, the streets and roads were dry, no rain at all. We stopped in a town to have a cup of coffee and our clothes were almost dry again. When we arrived in Selva, a beautiful old village, the sun was burning full power. We were invited to a gathering of people from the island who are educators or otherwise involved with permaculture. I had promised to help in the kitchen, so I did.
The house of the couple where the gathering took place is an old rustic home and finca. I just love it. In the garden they have raised beds with plants and vegetables. The couple is American and they are the spill of the permaculture community here on the island, living here for many years. Such sweet, warm and welcoming people. Especially in times when you see and read about so much sadness and problems in the world, we need such people. People who lift each other up, encourage and support each other. It was just what I needed. There was an abundance of food and the man of the couple had made a delicious vegan paella for 40 people — you can imagine how big the pan was!
This summer I have had a few problems with my bike. A flat tire, a broken bike chain. Both times I was positively surprised by people offering help. A group of cyclists wanted to help change my tire, but it was okay, I could do it myself. When I had to walk , because the tire was flat again (I thought, but in the end it was alright), I could get a lift from a super friendly couple. The bicycle could go in the back of their car if I wanted. Yet, I thanked them, positively surprised by their friendly gesture. I was almost home anyway. And more people like that on the way — mostly men I have to say 😉
Some weeks ago I wanted to go to the beach and had planned a long cycle. I was looking forward to it like a kid, totally excited, also because I was on my new racing bike. When I almost arrived the next town 10 km further, the bike chain broke. I felt to curse and be angry, but I just turned around and started to walk home in the scorching heat. With this summer heat, you always have to remain calm. To become agitated or angry, when you know it doesn’t make any difference, you must prevent at all times. So I did. Then a friendly black guy on a bicycle asked if he could help me, but when he saw the broken chain he apologised that he unfortunately couldn’t. No problem, it was all fine. I would go to the beach another time soon, and I kept on walking.
Those small gestures of kindness had lifted me up. Just like a sudden smile of a stranger on the streets can do that.
Some visitors of the gathering last Saturday we have met before, good people who all do a tiny part to make the world a bit better. We won’t save the world, or Mallorca in this case, it’s too late for humanity to survive, but we can inspire each other, bring some positive change — no matter how small — and brighten up our lives which know the shadows of it too.
Zijn de agrarische stikstofplannen van het kabinet een gevaar voor de democratie?
Het kabinet wil in 2030 een stikstofreductie van 50 procent gerealiseerd hebben en richt zich als eerste op de boeren van Nederland. Overheidsbesluiten moeten zorgvuldig genomen worden en dat mogen we nog meer verwachten wanneer deze verstrekkende gevolgen hebben. Vooralsnog slaagt het kabinet hier niet in, met voorop een premier die zich in stilzwijgen hult.
Dit artikel is eerder verschenen op Reporters Online, zie link onderaan.
Zijn de agrarische stikstofplannen van het kabinet een gevaar voor de democratie?
Het kabinet wil in 2030 een stikstofreductie van 50 procent gerealiseerd hebben en richt zich als eerste op de boeren van Nederland. Overheidsbesluiten moeten zorgvuldig genomen worden en dat mogen we nog meer verwachten wanneer deze verstrekkende gevolgen hebben. Vooralsnog slaagt het kabinet hier niet in, met voorop een premier die zich in stilzwijgen hult.
Minister voor Natuur & Stikstof, Christianne van der Wal, ontketende zo’n anderhalve maand geleden het begin van een koortsachtige zomer toen zij haar stikstofplannen presenteerde. Voorzien met een stikstofkaart van Nederland die gedetailleerd aangeeft welke stikstofreducties nodig zijn, met een reductie van meer dan 70 procent rondom de zogenaamde Natura 2000-gebieden. Volgens de minister vormt het kaartje slechts een indicatie en moeten de provincies hiermee aan de slag. Tot volgend jaar juli hebben zij hiervoor de tijd.
Waarom ‘de boeren’?
Het stikstofoverschot in Nederland wordt veroorzaakt door stikstofoxiden (40%) en ammoniak (60%), staat in een TNO-rapport uit 2019. De intensieve landbouw is verantwoordelijk voor 61% van de totale uitstoot van stikstof. De ammoniak komt voor het overgrote deel uit mest in de vee-industrie. Runderen en varkens leveren hierbij de grootste bijdrage. Stikstofoxiden komen vooral vrij uit het wegverkeer (vooral van diesels) en van de industrie. Volgens TNO produceert Nederland per hectare de grootste hoeveelheid, gemiddeld vier keer zo veel, stikstof van heel Europa.
Dat er in Nederland al meer dan 50 jaar sprake is van een te hoge stikstofdepositie, volgt onder meer uit onderzoek van april 2021, gepubliceerd door het Wereld Natuur Fonds. Hieraan hebben diverse deskundigen gewerkt, onder meer hoogleraar ecologie, Louise Vet.
De natuur in Nederland staat dus al lang onder druk. Een te hoge stikstofemissie veroorzaakt onder meer vermesting, verzuring en verdroging met als gevolg verlies van biodiversiteit. Ook dragen deze stikstofverbindingen volgens TNO bij aan de vermindering van de luchtkwaliteit en leveren gezondheidsrisico’s op. Wanneer er niet ingegrepen wordt, komt uiteindelijk ook de voedselproductie in gevaar. Ernstiger nog dan ‘geen boer, geen voedsel’, is ‘geen bodem, geen voedsel’. Ach, zolang de supermarktschappen maar vol blijven liggen, kunt u rustig verder slapen.
Onhoudbaar
Nederland behoort tot de regio’s met de hoogste dichtheid van mensen, dieren en economische activiteit in Europa. Een klein, dichtbevolkt land met ruim 17 miljoen inwoners, de vele tientallen miljoenen veedieren (hoeveel miljoen? Dat ziet u hier), en de zware milieubelasting hiervan, is niet langer houdbaar. De minister van Landbouw, Henk Staghouwer, zet daarom in op de transitie naar kringlooplandbouw , een vorm van duurzame landbouw, met minder dieren. Bijna de helft van de Nederlandse grond wordt nu gebruikt voor de vee-industrie.
Hoe de stikstofplannen er concreet uit gaan zien voor de agrariër, kon Staghouwer nog niet zeggen. Wel dat er een grote pot geld (24 miljard) vrijkomt om de ondernemers te ondersteunen waar nodig, want ‘we doen het samen’. Als je als boer een beetje hebt opgelet de laatste decennia komt deze radicale veranderingsdrift niet rauw op het dak.
En toch leef ik ook weer met ‘de boer’ mee, die jarenlang aan het lijntje is gehouden door de overheid: Als u nu een emissie-arme stal plaatst, bent u goed bezig, en o daar is de Rabobank er al als de kippen bij om het te financieren, maar dan wel op de voorwaarde dat het bedrijf uitbreidt. Hup lening erbij, en je denkt als ondernemende boer dat het wel snor zit. Nee dus. En dan die armzalige consument die nog steeds te vaak kiest voor de kiloknallers, plofkip en goedkope melk. De consument die overigens de echte prijs van vlees niet weet omdat het vet gesubsidieerd wordt door de overheid en de Europese Unie.
Sommige bedrijven kunnen niet door
Onder agrarisch Nederland barstten de afgelopen tijd hevige protesten los – er zijn inmiddels weer nieuwe ‘harder dan ooit’ acties aangekondigd door Farmers Defence Force (FDF). Boosheid en frustratie, de emoties lopen hoog op, want wat betekent dit voor ‘de boeren’? Het is duidelijk dat op de huidige manier doorgaan met intensieve landbouw onhoudbaar is en dat een transitie naar duurzame landbouw en inkrimping van de veestapel noodzakelijk is, met als uiterste middel: beëindiging van de onderneming en het door de Nederlandse overheid vrijwillig of gedwongen uitkopen. Een agrarisch bedrijf dichtbij een Natura-2000 gebied krijgt de zwaarste klappen.
Waarom nu?
Aanleiding van de drastische stikstofaanpak is volgens minister Van der Wal een rechterlijke uitspraak van 11 mei dit jaar. Hierin bepaalde de bestuursrechter dat niet uitgesloten is dat de afgegeven natuurvergunningen door de provincie Overijssel zullen voorkomen dat de Natura-2000 gebieden die rondom de bedrijven liggen geen negatieve effecten zullen ondervinden.
De rechter vond dat er twijfel bestaat of de emissiearme stalsystemen bij de desbetreffende bedrijven wel leiden tot de verwachte verlaging van de stikstofuitstoot, en de provincie had daarom de vergunningen niet mogen afgeven. De 29 beroepen van de coöperatie Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu tegen provincie Overijssel werden gegrond verklaard. De provincie moet nu opnieuw besluiten over de aanvragen.
Daarnaast is tevens de uitspraak van de hoogste bestuursrechter, Afdeling rechtspraak Raad van State uit 29 mei 2019 van belang, waarbij het PAS (Programma Aanpak Stikstof) in strijd werd geacht met de Europese Habitatrichtlijn. Het PAS mag niet als basis voor toestemming voor activiteiten worden gebruikt.
Op basis van het PAS werd, vooruitlopend op toekomstige positieve gevolgen van maatregelen voor beschermde natuurgebieden, alvast toestemming gegeven voor activiteiten die mogelijk schadelijk waren voor die gebieden. Een vergunning was niet nodig. Zo’n toestemming ‘vooraf’ mag niet (meer), aldus de rechter. Hierdoor werden de activiteiten van de betreffende agrarische bedrijven, de PAS-melders, ineens illegaal, waardoor deze boeren knel kwamen te zitten. Voor het merendeel van deze boeren is na drie jaar nog steeds geen oplossing geboden. Het vertrouwen in de overheid was daardoor al diep gedaald nog voordat het huidige stikstof-conflict moest beginnen.
Rechterlijke uitspraak als aanleiding
Het is dus niet zo dat de rechter zou hebben bepaald dat de overheid hoognodig aan drastische stikstofreductie moet doen, zoals de media berichtten. Een rechter toetst en controleert, maar maakt geen beleid en doet dus geen politieke uitspraken. Daarvoor hebben we immers de wetgevende macht. Een rechterlijke uitspraak is hoogstens een aanleiding voor de overheid om haar beleid te veranderen. En dat is hier dan ook gebeurd. Door het PAS ging een rechterlijke streep, dus het is aan de overheid om met een andere oplossing te komen. En dat er een reductie van de stikstofdepositie moet komen om niet nog meer schade te berokkenen aan de natuur, en om de natuur gelegenheid te geven te herstellen van 50 jaar lange belasting is volgens wetenschappers klip en klaar. Dat volgt onder meer uit het voornoemde rapport.
Wettelijk kader
De wettelijke verankering van de door het kabinet structurele aanpak van de stikstofproblematiek is gelegen in de Wet van 10 maart 2021 tot wijziging van de Wet natuurbescherming en de Omgevingswet (Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering), die gebaseerd is op Europese regelgeving.
Conform de eisen van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn van 1979 resp. 1992 mogen projecten kort gezegd geen negatieve gevolgen hebben voor Natura 2000-gebieden en het streven moet zijn om een goede staat van instandhouding te bereiken van soorten en habitattype. Met de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen werd het ‘Natura 2000’-netwerk, het grootste ecologische netwerk ter wereld, tot stand gebracht. Natura 2000 bestaat uit speciale beschermingszones die door EU-landen in het kader van deze richtlijn zijn aangewezen.
Op grond van de Wet natuurbescherming moeten alle Natura 2000-gebieden worden beschermd. Voor elk habitattype is door deskundigen een kritische depositiewaarde (KDW) bepaald: deze waarden kunnen beschouwd worden als die depositiewaarden waarboven er een gerede kans bestaat op negatieve ecologische effecten.
Het overheidsdoel van 50% stikstofreductie volgt uit het Programma stikstofreductie en natuurverbetering ingevolge de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering. Deze resultaatsverplichting moet verwezenlijkt zijn in 2035. In het coalitieakkoord is dat echter vervroegd naar 2030, conform het advies van Commissie Remkes.
Alle ogen zijn nu gericht op agrarisch Nederland als de grootste veroorzaker van de schadelijke effecten van teveel stikstofdepositie, maar de industrie en luchtvaart zijn ook vervuilers die aan stikstofreductie moeten doen. Later dit jaar is hierover meer bekend. Het kabinet had veel maatschappelijke onrust kunnen voorkomen door de plannen gelijktijdig te presenteren.
Mede-verantwoordelijkheid van banken en kunstmestproducenten
Dat felle protesten van boeren zijn losgebarsten is niet zo vreemd. Desondanks hadden ze al kunnen voorzien dat de ecologische grenzen steeds verder in zicht kwamen. De tijd van drastische maatregelen is nu aangebroken. Laat dan mede-vervuilers, de Rabobank voorop, verantwoordelijkheid nemen en meebetalen aan het oplossen van de stikstofcrisis vanwege de schaalvergroting die de bank jarenlang heeft aangemoedigd. Hiermee hebben partijleiders Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren (PvdD) en Jesse Klaver van Groenlinks een terechte aanvulling gemaakt.
Maar niet alleen Rabobank, ook grote Agro-bedrijven (bijvoorbeeld Agrifirm), leveranciers van onder meer kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen die jarenlang geprofiteerd hebben van de landbouwsector, moeten meebetalen aan de oplossingen. Later hierover meer.
Ingepakt door extreem-rechts
We hebben de afgelopen weken gezien dat een deel van ‘de boeren’ in de armen zijn gedreven van rechts-populistische en extreem-rechtse politici, waarvan iedereen weet dat ze geen moer om de natuur en de bescherming ervan geven. Dat de natuur in Nederland al jaren schade ondervindt van intensieve veehouderij en intensieve landbouw blijkt er voor hen totaal niet toe te doen.
Sterker nog, de Nederlandse overheid ‘pest de boeren weg’, het is ‘ordinaire landjepik’ om huizen te kunnen bouwen – volgens PVV-leider Geert Wilders en BBB-hoedster van de boze boeren, Caroline van der Plas, om immigranten te huisvesten. FvD-kamerlid Gideon van Meijeren spreekt van smerige politiek en leugens over een verzonnen probleem en vindt het gebruik van geweld toegestaan als blijkt dat boeren straks ‘met knuppels van hun land worden gejaagd’. Nu zal niet elke boer zich hierdoor aangesproken voelen, maar vooral op social media ontstond al gauw het beeld van door extreem-rechts ingepakte boeren.
Ook nationaal conservatieve stemmen als rechtsfilosoof Eva Vlaardingenbroek mengt zich in het polemische debat. Ze vertelde laatst, met boerensjaaltje om haar nek, voor een Amerikaans miljoenen publiek in Fox News dat jij en ik wel eens het volgende slachtoffer kunnen worden van de leugens van de Nederlandse overheid; het pilot-land van de door het World Economic Forum georchestreerde ‘you’ll own nothing and be happy’ Great Reset Agenda, waardoor Nederland zal verworden tot een communistische staat. Er bestaat niet zoiets als een stikstof- of klimaatcrisis. Volgens de jonge jurist zijn dat allemaal verzinsels om land af te pakken.
De boerenprotesten kregen ook de aandacht van Trump, die sprak van Nederlandse klimaattirannie. En de Franse vriendin van Wilders, Marine le Pen, schreef op een briefje “Ik steun de Nederlandse boeren” en Twitterde dat naar haar 2.8 miljoen volgers. Allemaal steunbetuigingen van opportunistische roofdieren die ervan houden het vuur lekker op te stoken. Vooral de social media zijn hier uiterst gevoelig voor, mensen gaan volledig los, en niet alleen aan de rechter flank.
‘Straffen van boeren is ondemocratisch en onrechtvaardig’
Steun uit onverwachte hoek kwam van Vandana Shiva, de Indiase natuurkundige, ecologe en eco-activiste, tevens fel tegenstander van Monsanto en de Nestlés, PepsiCo’s en Cargills van de wereld. Shiva staat ook wel bekend als anti-globalist. In de podcast van de Britse recalcitrante komiek en commentator Russell Brand vroeg hij Shiva om haar mening over de Nederlandse boerenopstand.
De activistische ecologe die vanuit haar vak als geen ander weet welke schade de intensieve landbouw toebrengt aan natuur en klimaat, keert zich tegen het straffen en onteigenen van de Nederlandse boeren. Zij noemt het ondemocratisch en onrechtvaardig. Zij acht de kans groot dat de vrijgekomen grond in handen komt van grote bedrijven, en dat zal zeker niet ten gunste van de natuur en het klimaat zijn.
Verder vindt Shiva het opmerkelijk dat de Nederlandse overheid dergelijke ernstige maatregelen neemt, maar de boeren niet helpt over te gaan naar ecologische landbouw. Wie de kamerbrieven van de betreffende ministers heeft gelezen, weet dat de Nederlandse regering al langer toe wil naar een duurzame vorm van landbouw.
‘Pak kunstmestproducenten aan, niet de Nederlandse boeren’
Vandana Shiva schrijft in een artikel over het stikstofprobleem in de agrarische sector dat kunstmestproducenten de grote veroorzakers zijn en niet de klem gezette agrariërs. Hierbij noemde ze ook de Nederlandse boeren. Volgens het principe ‘de vervuiler betaalt’, moeten de kunstmestproducenten volgens haar opdraaien voor de vervuiling die is veroorzaakt aan de natuur en het klimaat. Ik ben het gedeeltelijk met haar eens: de verslaafde draagt zelf ook een verantwoordelijkheid; het is onzinnig de schuld van de verslaving bij de dealer te leggen.
De Nederlandse bodem – en ‘de boer’ – is verslaafd aan kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. Dat bleek onder meer uit de must-see serie De uitgeputte bodem van Zembla. Vandaag de dag is er groeiend bewijs dat kunstmest de vruchtbaarheid van de grond doet verminderen en dat het bijdraagt aan verwoestijning, waterschaarste en klimaatverandering. De Amerikaanse bioloog Rachel Carson waarschuwde in haar boek Silent Spring (1963!) al voor de gevaren van chemische bestrijdingsmiddelen.
Onafhankelijk worden van kunstmest is overigens belangrijker dan ooit, mede door de momenteel hoge energieprijzen. De productie van kunstmest vergt daarnaast veel fossiele brandstoffen – volgens Shiva is 1 kg kunstmest het equivalent van 2 liter diesel. Nog een reden waarom kunstmest zo schadelijk is.
‘Meer boeren, niet minder’
Er moeten juist meer boeren komen, en niet minder, zo vindt de Partij voor de Dieren, en dat zegt ook Vandana Shiva. Boeren moeten volgens Shiva strategieën worden geboden om te veranderen naar ecologische landbouw dat de bodem herstelt zonder schadelijke chemische middelen. Ik steun haar idee volledig. Daarnaast vind ik dat overheids- en Europese landbouwsubsidies vervolgens alleen nog maar uitgereikt moeten worden aan duurzame (ecologische) boerenbedrijven. De consument zou ook vaker duurzame keuzes moeten maken; in de supermarkt of door van een coöperatieve duurzame boerderij als Heren Boeren of een Caring Farmer te kopen. Overigens zou je je ook kunnen afvragen of prioriteiten niet anders gesteld kunnen worden als geld in het geding komt: gezond voedsel boven een volle benzinetank bijvoorbeeld.
Reductie van vee-dieren is een vereiste
Het terugbrengen van het aantal dieren (oneerbiedig ‘de veestapel’ genoemd) in de agrarische industrie is onvermijdelijk. Bedrijven met tienduizenden kippen en vleeskuikens die vaak niet meer dan vijf km van elkaar vandaan liggen. Dat moeten we om een aantal redenen niet meer willen, en niet alleen door de excessieve ammoniak-uitstoot. Alleen al in de laatste week zijn er meer dan 200.000 kippen gedood bij drie pluimveebedrijven omdat er vogelgriep was uitgebroken. De hoogpathene vogelgriep veroorzaakt al maandenlang een stille ramp. Dat de kippenschuren dan na een tijdje leeg gestaan te hebben, wederom met duizenden kippen worden gevuld, biedt geen enkele oplossing. Het probleem duurt stomweg voort. Van dierenwelzijn is totaal geen sprake. Bovendien nemen risico’s op zoönosen en nieuwe pandemieën toe. Niets om trots op te zijn. Weg dus met je ‘Trots op de Boer’!
Voor de komende jaren is een reductie gepland van 30 procent. Als grootste veroorzaker van het stikstofoverschot – en vervuiler van het klimaat – is een verdere vermindering het meest effectief.
Geen gedwongen uitkoop
Hoewel ik een grote tegenstander ben van de bio-industrie, en die liever vandaag dan morgen zie verdwijnen omwille van het verborgen dierenleed dat zich in deze sector afspeelt en de gigantische belasting op natuur en klimaat, moet de Nederlandse overheid ver weg blijven van gedwongen uitkopen en onteigeningsprocedures. Boeren moeten eerst een kans krijgen volledig over te stappen naar duurzame, ecologische landbouw, inkrimpen, en lokaal produceren met drastisch minder dieren. Een klein percentage heeft dat al gedaan. Zij wisten al wel dat de intensieve landbouw een onhoudbare industrie is, en, niet onbelangrijk, daarnaast konden deze ondernemers financieel de overbrugging aan. Deze boerenbedrijven moeten hoe dan ook blijven. We willen juist meer groene boeren in Nederland, zoals het Groenboerenplan voorstelt. Waarom is het zo stil vanuit partijen als FDF en LTO over dit initiatief van 2.500 boeren die het wél graag beter willen doen?
Geen behoorlijke verantwoording
De Nederlandse overheid heeft destijds zelf een onrechtmatige oplossing geboden en met het PAS-systeem aangemodderd om echte, dringende stappen te zetten . Hierdoor zijn nog steeds vergunningen afgegeven die niet hadden mogen worden verleend, of werden activiteiten onrechtmatig toegestaan. Mede hierdoor is er nu geen tijd meer te verliezen om de biodiversiteit en de natuur van verdere schade en verlies te behoeden.
De extra schade is te wijten aan de Nederlandse overheid die niet het lef had te kiezen voor natuurbescherming en klimaat, maar er bewust voor koos dat op de langere baan te schuiven. En nu zij wel, veel te laat, daadkrachtige besluiten lijkt te willen nemen, en sommige boeren daarvoor onevenredig zullen moeten bloeden, is het nog maar de vraag of deze plannen stand mogen houden. Helemaal nu de overheid onvoldoende bekend heeft gemaakt hoe de toekomstperspectieven voor de Nederlandse boeren eruit zien en nog niets bekend is over de stikstofreductie van de overige sectoren.
Bovendien is tijdens het reces, dus na de presentatie van de stikstofkaart en brieven van de betreffende ministers, bekend geworden dat er een gerichter plan was van het ministerie van Financiën om de grootste vervuilers in de buurt van Natura 2000-gebieden – pluimveehouders en varkensboeren – direct uit te kopen. Dat zou veel efficiënter en goedkoper zijn, veel minder boeren raken en nog steeds het overheidsdoel halen. Dat schrijft Thijs Broer in Vrij Nederland. Ook onafhankelijk kamerlid Pieter Omtzigt maakt hierover terechte opmerkingen in een brief aan de Tweede Kamer.
Volgens de berekeningen zouden er dan 5.300 boeren moeten stoppen met hun bedrijf, in plaats van de 11.200 in de door het ministerie van Landbouw uitgedachte plannen. Het aantal van 11.200 boerenbedrijven dat zal moeten stoppen, is pas tijdens het reces bekend geworden. Waarom voor de huidige, brede aanpak is gekozen, hebben de ministers niet kenbaar gemaakt. Hierdoor heeft de overheid verdere onrust aangewakkerd.
Onzorgvuldig
Het lijkt er sterk op dat de betreffende ministers niet zorgvuldig tewerk zijn gegaan door nog even snel voor het reces deze ingrijpende besluiten over de schutting te gooien en de boeren met vele vragen en onzekerheid achter te laten. Minister Staghouwer zag een verontwaardigde Tweede Kamer voor zich en kreeg een herkansing. Vóór Prinsjesdag moet de bewindsman een helder, concreet beeld van de toekomstperspectieven presenteren. De betreffende ministers zijn tekort geschoten om verder politiek debat aan te gaan met de Tweede Kamer. Voor zulke ingrijpende overheidsplannen had behoorlijke verantwoording moeten worden afgelegd en dat is vooralsnog te weinig gebeurd. Dat past niet in een goed opererende democratie.
Wat gaat er eigenlijk met de vrijgekomen grond gebeuren? In het coalitieakkoord staat dat er 100.000 huizen per jaar moeten worden gebouwd. Wordt de grond dan niet voor een ander milieu-vervuilend middel gebruikt? Mocht grond inderdaad in handen komen van bedrijven, zoals Vandana Shiva suggereert, wie zegt dan dat we niet over een tijdje weer met een milieuprobleem te maken krijgen? Daarmee zou de Nederlandse natuur en het algemeen belang helemaal niets zijn opgeschoten.
Food Innovation Hubs
Voedsel is een eerste levensbehoefte. “Food is a weapon. When you sell real weapons, you control armies. When you control food, you control society, but when you control seeds you control life on earth,” zegt Vandana Shiva in de nieuwste documentaire over haar leven en werk ‘The Seeds of Vandana Shiva’ .
Minister-president Mark Rutte, die amper zichtbaar is in het stikstofconflict, kondigde vorig jaar aan dat het World Economic Forum wereldwijd zogenaamde Food Innovation Hubs gaat realiseren. Nederland investeert in het Global Coordinating Secretariat van de Food Innovation Hubs dat zal opereren vanuit de Universiteit van Wageningen. Innovatie en technische oplossingen staan hierbij voorop om tot een voldoende en gezonde voedselproductie voor ieder mens te komen en om honger de wereld uit te helpen.
Maar voldoende en gezond voedsel heeft anders dan innovatie en technische oplossingen wereldwijd een gezonde bodem nodig, zonder kunstmest geproduceerd, en met drastisch minder dieren (die relatief veel voedsel en grondstoffen vergen). Daarnaast moet oneerlijke concurrentie stoppen. Met de introductie van de wereldwijde Foodhubs moeten we ons afvragen of deze instanties en bedrijven niet te veel macht krijgen in de productie van ons (toekomstig) voedsel.
Machtsmisbruik
Iedereen in de Agrofood-keten heeft een verantwoordelijkheid in de transitie naar een duurzame landbouw. Ook jij en ik. Als we niet langer meer vragen om producten die niet duurzaam zijn geproduceerd, komt er al een verandering. Geen of minder dierlijke producten consumeren heeft impact; onze voedselkeuze is een krachtig politiek middel. Hoezeer ik ook zou willen dat we meer plantaardig eten – omdat vaststaat dat mens, dier en planeet hierbij gebaat zijn – het is en blijft een keuze, die we zelf moeten maken.
Ja, er is een klimaatramp die dreigt op ons af te komen, en op plaatsen al zichtbaar is, waaraan de intensieve landbouw een grote bijdrage levert en waarvan het bedroevend is dat er mensen zijn die hier onverschillig tegenover staan, of het als een verzinsel afdoen, zoals sommige boeren ook doen. Desalniettemin moet het uiterste middel – het uitkopen van boeren – een vrijwillige keuze zijn.
Gedwongen uitkoop zal moeilijk stand houden, laat staan draagvlak creëren met de onduidelijkheid die er momenteel nog is rondom toekomstperspectief, effectiviteit en alternatieven die nog onvoldoende verkend zijn. Alternatieven zoals: gerichte, gedwongen uitkoop van de grootste vervuilers, zoals buurland België doet, zodat er veel minder boeren zullen bloeden; het stimuleren van alleen nog maar groene boeren zoals het Groenboerenplan; niet minder, maar juist meer en kleinere duurzame boerenbedrijven; duurzame (ecologische) landbouw met volledige onafhankelijkheid van schadelijke kunstmest; en de radicale vermindering van de vleesproductie in Nederland met voor de komende jaren meer dan de geplande 30 procent reductie van het aantal vee-dieren (dit laatste in lijn met het voorstel van PvdD en D66).
Het is aan de ministers om na de zomer verder helderheid te verschaffen. Ook moet snel duidelijk worden wanneer en hoeveel de andere vervuilende sectoren aan stikstofreductie moeten gaan doen. Mocht het hieraan ontbreken dan doet de Nederlandse overheid niet wat haar burgers van haar mogen verwachten, en maakt de overheid misbruik van haar macht. Dat past niet in een democratische rechtsstaat. Voor een dergelijke conclusie is het echter nog te vroeg.
Nuance in de chaos
De overschrijding van sommige boeren naar voor burgers gevaarlijke acties en de lakse houding van politie om hiertegen op te treden, is een flinke deuk in het vertrouwen in de rechtsstaat. Brandstichting en storting van mest op snelwegen, waardoor ongelukken veroorzaakt hadden kunnen worden, zijn strafbare feiten en heeft niets met het recht op demonstreren te maken. Voor chaos moet ruimte zijn, maar dat moet nu wel binnen de afspraken van de wet gebeuren. Dat de boeren hevig in opstand komen, hebben we deels te danken aan falend overheidsbeleid. Desondanks staat toch echt voorop dat drastische, ingrijpende veranderingen van de landbouwsector vroeg of laat onvermijdelijk zijn. Boeren plus overheid staan voor een grote opgave in het maatschappelijk belang. De zomerhitte is nog lang niet voorbij. Ik spreek de hoop uit dat er dringend nuance komt in het stikstofdebat en meer mensen zich gaan verdiepen in waar ons voedsel vandaan komt.
evalunes 