Ik sta hier voor het Anne Frank Huis in Amsterdam. Het is 29 December 2020. De stad was nog volledig op slot. Winkels dicht, cafés en restaurants gesloten. Een ongekende sfeer waaide rond door deze geliefde stad. Samen met mijn zus en nichtje struinde ik door de rustige straten. Het voelde niet leeg, eerder ingetogen, en het had op een vreemde manier iets moois. Geen lawaai, geen drukte, en mensen met haast leken niet te bestaan. Ik denk er nog geregeld aan, hoe we daar liepen in de frisse winterlucht, met een beker warme thee en koffie in de hand. Af en toe kwamen twee mensen voorbij, drinkend uit hun bekertje, pratend over wat dan ook. Dat is immers wat mensen deden, afspreken buiten, en ondertussen al wandelend bijpratend over elkaars leven. Een leven dat waarschijnlijk, net als zovelen, een andere wending had gekregen. Triest was het beeld van de café-baas, kijkend van achter zijn raam, naar de enkeling die voorbij kwam. Hij mocht niet open. 

Apocalyptisch

Toen in ons dorpje op Mallorca de deuren van de cafés en restaurants overdag weer open gingen, zij het beperkt, veranderde het straatbeeld en kwam er weer leven op gang. Toen ze ineens weer dicht moesten, leek het weer een scène uit een apocalyptische film. Onwerkelijk. Waar waren de mensen? – iets wat ik me ook voor de corona-tijd wel eens afvroeg wanneer ik door sommige dorpjes fietste. In hun huizen, Netflix aan of met een boek op schoot? Aan het werk? 

Nu lijken de cafeetjes weer langer open te mogen. Fingers crossed dat het zo blijft. Niet dat ik zo  vaak in een Mallorcaans café te vinden ben, maar het moet voor de eigenaren, de ondernemers.

Bier drinkende mannen aan een café tafeltje in de ochtend is een typisch Spaans beeld. Maakt niet uit of ze daarna nog aan het werk gaan, alcohol wordt voor het middaguur genereus geschonken. Of een koffietje met een scheut Amazona rum. Ook heel gewoon. In Nederland zag ik dat nooit zo openlijk op een terras. Of zou het gedrink nog voordat de middag begint meer in het geniep gaan? Stiekem onder de tafel?

Anne Frank

Terug naar Amsterdam, naar het Anne Frank Huis op de Prinsengracht. Deze zo bijzondere plek, die ik als jong meisje eens samen met mijn ouders heb bezocht. Het Dagboek van Anne Frank dat ik vervolgens van ze kreeg. Onvergetelijke herinneringen zijn het. Net als zovele oorlogsverhalen mij ontzettend kunnen boeien. Waarschijnlijk omdat ik het me nauwelijks kan voorstellen wat het betekent om altijd in angst te leven, in een land dat bezet wordt door een meedogenloze onderdrukker, en waar je identiteit een doodsvonnis inhoudt. 

Het corona-tijdperk waarin we nu leven kent een enorme vrijheidsbeperking voor burgers, waarvan de legitimiteit absoluut wankelt, en je mag ervan denken wat je wilt. Ga er tegenin als je moet. Wees civil disobedient. Maar alsjeblieft, het afnemen van vrijheden door een bezetter is toch echt een andere waarheid. Dat kennen we niet. Dat hebben onze oma’s en opa’s, vaders en moeders meegemaakt, de stille generatie. Wij niet. Degenen die rondbazuinen op internet dat we door de strijd tegen corona met al haar vrijheidsbeperkende maatregelen in een oorlogsland leven, en de politici die deze boodschap uitdragen en daardoor stemmen naar zich hebben toegetrokken (in Nederland het Forum van Democratie, maar ook hier in Spanje met de rechts-conservatieve politieke partij, Partido Popular, en het populistische Vox, zie je dezelfde tendens). 

Voor deze politici, en zij, die hen steunen: doe eens aan introspectie. Daal af en bezin.

Stemmen uit het diepe

Over introspectie gesproken…Gisteren op 4 mei keek ik op mijn laptop in ons huisje naar de dodenherdenking in Amsterdam. Voor het eerst sinds we in Spanje wonen. De reden dat ik nu weer keek, was vanwege de schrijver Roxane van Iperen. Zij mocht de befaamde 4 mei lezing houden in de Nieuwe Kerk. Ademloos zat ik gekluisterd aan mijn computerscherm. En later nog eens. Haar woorden, die soms ongemakkelijk waren, drongen binnen, vooral ook de ingehouden vurigheid waarmee ze sprak. Het onrecht en de duistere kant van Nederland in de Tweede Wereldoorlog, waar de meeste joden van Europa zijn weggevoerd om daarna nooit meer terug te keren, wist ze heel treffend te benoemen. Wat een speech! Vandaag echoën haar woorden na. Haar bestseller, ’t Hooge Nest, las ik meteen nadat het uitkwam in november 2018. Ook dit verhaal galmt nog steeds na.

De reden dat ik deze vrouw, deze catwoman met haar zwarte cape en leeuwenhaar, zo bewonder, is dat zij altijd weer onrecht aan de orde stelt: ongelijkheid, racisme, anti-semitisme, de enorme macht van multinationals en Big Tech, maar ook de vleesindustrie, de positie van meisjes en vrouwen, de vrijheid van meningsuiting die aan het wankelen is, en waarvan velen niet weten wat deze juridisch behelst. Ze strijdt met haar vlijmscherpe pen en is niet van plan daarmee op te houden.

Kijk hier naar de 4 mei lezing en lees de complete tekst hier .

“We herdenken wie we niet willen zijn, zonder door te hebben dat alles waarnaar we kijken al in ons zit. We herdenken onszelf, de elementen die ontwaken als de omstandigheden keren. Vragen stellen en álle antwoorden willen horen, niet ingekleurd naar het dominante verhaal zoals dat in ons collectieve geheugen is vormgegeven, zet óns aan het werk. De stemmen vertellen ons wellicht iets wat we niet willen weten.”

De stemmen uit het diepe.

Con Amor,

Eva